Calaqsız relslərdən istifadənin müasir problemləri və perspektivləri

Abstract

Dəmiryolu nəqliyyatında yol infrastrukturlarının daima saz vəziyyətdə saxlanılması ən mühim məsələlərdən biri olmuşdur. Bu infrastrukturların saz vəziyyətdə olması yük və sərnişinlərin, manevr hərəkətlərin təhlükəsizlik daşınması və yerinə yetirilməsin həyata keçirir. Yol hissəsinin cari və əsaslı təmirində calaqsız yollar xüsusi diqqət tələb edir. Belə ki, calaqsız yollar iqlim dəyişikliyindən (fəsillərdən) asılı olaraq dəyişdirilir və onlara baxış keçirilməsi tələb olunur. Calaqsız yollarda qaynağlama ən mühim işlərdən biridir. Qaynaq yerlərinin ümumi uzunluğu relsin 2%-nı təşkil edir. Balaca yerdə yaranan qüsur relsin özündə yaranan qüsurun 30%-dir. Belə ki, araşdırmalarımıza görə xaricdə aparılan bir neçə qaynağlama üsulları mövcuddur və bunu Azərbaycan Dəmir Yollarında tətbiq ediıməsi həm səmərəli,həm də maddi cəhətdən əlverişlidir. Yuxarıda qeyd etdiyimiz qaynağlama üsullarının (Təzyiqli qaynaq- elektrik kontakt qaynağı, lazer qaynağı, sürtünmə qaynağı Alminium qaynağı, elektrik qovşağ qaynağı,qapalı elektrodlu, elektroşlak) hər birinin üstün və çatışmayan cəhətləri vardır, lakin, bu qaynağlama üsulları calaqsız yollarda hərəkətin təhlükəsizliyini,indi ADY-də istifadə olunan qaynağlama üsuluna görə kəskin şəkildə fərqli və etibarlı hesab olunur. Havaların kəskin dəyişməsi yolun bu hissəsinə çox böyük təsir edir. Buna görə də calaqsız yollara yay və qış fəsillərində baxışlar keçirilir, temperatur relsi dəyişdirilir. Apardığımız araşdırmalar nəticəsində xaricdə bu relslərin neytral temperaturunu ölçmək üçün Tracksafe Relase sistemli, Maqnit-Barkhauzen metdona əsasən işləyən cihaz vardır. Bu cihaz vasitəsi ilə körpülərdə, yoldəyişənlərdə və əyri sahələrdə neytral temperaturu ölçmək imkanına malikdir. Bundan başqa Mexaniki metod da vardır ki, bu metodda istifadə olunan cihazı işlətmək üçün 3 işçi lazım olur, bu cihazın günlük icarəsi 6000-7000 dollar təşkil edir. Vibrasiya metodu vasitəsilə isə neytral temperatur şərtlərini tezliklə ölçə bilir, bu cihaz isə körpülərdə və yoldəyişdirci qurğularda ölçü aparmaq mümkün olmur. Digər iki metoda nəzərən bu metod əlverişli sayılır və neytral temperaturu həm dəqiq ölçür, həm də yolun strukturuna heç bir müdaxilə etmir.