BAKI ŞƏHƏRINDƏ ELEKTROMOBILLƏRIN DOLDURMA STANSIYALARININ YERLƏŞMƏ XÜSUSIYYƏTLƏRININ TƏDQIQI

Abstract

Şəxsi və ictimai nəqliyyat uzun müddət insanların həyatının ayrılmaz hissəsi olmuşdur. Ölkə iqtisadiyyatında böyük rol oynayır və ictimai həyatın ayrılmaz hissəsidir. Uzun müddət sənaye, kənd təsərrüfatı, təchizat və ticarət müəssisələrinin fəaliyyət göstərməsi və inkişafı nəqliyyatın fəaliyyətindən asılı olmuşdur. Bu, artan əmək məhsuldarlığını və yüklərin çatdırılması və ya işə getməsi üçün vaxtın azaldılmasını təmin edir. Bütün məcmu nəqliyyatın optimal işləməsini təmin etmək üçün müvafiq nəqliyyat infrastrukturu yaratmaq lazımdır. Daxili yanma mühərrikləri (DYM) olan avtomobillərin mövcudluğu zamanı ənənəvi nəqliyyatdan istifadənin bir çox çatışmazlıqları və kritik nəticələri müəyyən edilmişdir. Bir çox ekspertlərin hesab etdiyi kimi, şəxsi nəqliyyat sahəsində və eyni zamanda enerji istehlakı strukturunda inqilaba başlamaq üçün elektromobilləri və onlar üçün zəruri olan infrastrukturu inkişaf etdirmək lazımdır. İndi infrastruktur nə dərəcədə inkişaf edib və biz elektriklə işləyən nəqliyyat vasitələrinə keçidə hazırıqmı - tədqiqatın problemi kimi ifadə etmək olar. EVvolumes.com saytındakı statistik məlumatlara görə, 2010-cu ildən indiyədək bütün ölkələrdə elektromobillərin ümumi parkı bir neçə min vahiddən beş milyon yarıma qədər artmışdır (EV Volumes - The Electric Vehicle World Sales Database, t.y.) . Müsbət proqnozlara sadiq qalsaq, o zaman 2030-cu ilə qədər elektromobillərin qlobal parkı 100 milyon ədədi keçəcək. Ona görə də bu mövzunun çox aktual olduğuna inanırıq. Qlobal təcrübənin göstərdiyi kimi, elektromobillər üçün infrastruktur fəal inkişaf edir. Bu baxımdan aparıcı ölkələr ABŞ, Çin və Avropa İttifaqı ölkələridir (bundan sonra Aİ). Məsələn, ABŞ-da ictimai 4 doldurma stansiyasının quraşdırılması üçün kompensasiya ödənişləri verilir. Kompensasiya 50%-ə çatır, lakin 25 min dollardan çox deyil. Belə ki, ABŞ elektromobillər üçün dünyada ən böyük infrastruktur şəbəkələrindən birini - evdə olanlar istisna olmaqla, 30 868 stansiya və yüksək sürətli enerji doldurma

6 stansiyasını inkişaf etdirib. Çin, ABŞ-dan fərqli olaraq, büdcə hesabına elektromobillərin enerji ilə doldurulması üçün infrastruktur inkişaf etdirir. Beləliklə, Çin hakimiyyəti 2020-ci ilə qədər təxminən 5 milyon elektromobilə xidmət göstərmək üçün kifayət qədər enerji doldurma stansiyaları açmağı planlaşdırırdı. Aİ ölkələri yuxarıda göstərilən hər iki modeldən istifadə edirlər. Elektromobillərin elm və praktikada əhəmiyyəti nədir? Birincisi, bu, elektromobil üçün 88-95%, daxili yanma mühərriki olan bir avtomobil üçün 20-25% -ə çatan səmərəliliyə görə enerjinin ən səmərəli istifadəsidir. İkincisi, dünya iqtisadiyyatı inkişaf etdikcə “ekoloji infrastruktur” sıradan çıxmağa başladı və elektromobil ekoloji cəhətdən təmiz nəqliyyat növüdür, çünki daha az çirkləndirici emissiyalar yaradır. Azərbaycanda isə elektromobillərə maraq artır. Lakin enerji doldurma stansiyalarının sayı olduqca azdır. Bu da insanların elektromobil almaq fikrindən daşındırır. Ən son texnoloji avadanlıqların Bakıya gətirilməsi, ətraf-mühitin qorunması, ekoloji cəhətdən təmiz nəqliyyat növlərinin istifadəsi olduqca vacibdir. Bu işdə biz Bakı şəhərində elektromobillərin enerji doldurma məntəqələri bazarı mövzusunu qaldıracağıq. Bu sahələrin perspektivlərini təhlil edirik. Həmçinin mövcud şəraitdə elektromobilər üçün enerji doldurma stansiyalarının quraşdırılması imkanlarını araşdırırıq.