ŞƏHƏR AVTOBUS DAŞIMALRININ KEYFİYYƏT GÖSTƏRİCİLƏRİ SİSTEMİNİN ANALİZİ

Abstract

Bu araşdırma Azərbaycanda və dünyada şəhərlərarası avtobus daşımaları sektorunun mövcud vəziyyətini təhlil etmək və sektordakı imkanları və təhlükələri ortaya çıxarmaq məqsədi daşıyır. Tədqiqat çərçivəsində aparılan sorğu və müsahibələr nəticəsində geniş nəqliyyat şəbəkəsi və müştəri xidməti keyfiyyəti sektorun güclü tərəfləri arasında önə çıxır. Bununla belə, sektorun üzləşdiyi əsas çətinliklər arasında infrastruktur çatışmazlıqları, texnoloji yeniliklərə uyğunlaşma problemi və gərgin rəqabət şəraiti var.

58 Araşdırma nəticələri göstərir ki, dissertasiyada qeyd olunan oxşar problemlər Azərbaycan kontekstində də keçərlidir. Xüsusilə, infrastruktura və texnoloji yeniliklərə qoyulan investisiyaların qeyri-kafi olması sektorda məhsuldarlığa mənfi təsir göstərir. Bununla belə, yüksək müştəri məmnuniyyəti və xidmət keyfiyyəti sektorda rəqabət üstünlüyü yaradır. Sektorun rəqabətədavamlı olması üçün aşağıdakı təkliflər verilə bilər: Avtovağzallar və yol şəbəkələri yaxşılaşdırılmalıdır. Bilet satış sistemlərində və donanmanın idarə edilməsində rəqəmsal transformasiya təşviq edilməlidir. Ekoloji cəhətdən təmiz və enerjiyə qənaət edən avtobuslardan istifadə artırılmalıdır. Azərbaycanda avtobus nəqliyyatı infrastrukturu yetərli olsa da, xüsusilə böyük şəhərlərdə, kənd yerlərində və kiçik qəsəbələrdə çatışmazlıqlar var. Şəhər avtobus xətləri, ümumiyyətlə, yaxşı şəbəkə təmin edir, lakin bəzən nəqliyyat vasitələrinin köhnəlməsi və texniki xidmət göstərilməməsi səbəbindən xidmət keyfiyyətinin aşağı düşməsi müşahidə olunur. Bundan başqa, Azərbaycanın iqtisadi inkişafında avtobus nəqliyyatı mühüm yer tutur. Sərnişin daşımaları sektoru xüsusilə iş yerlərinin yaradılması və yerli iqtisadi fəaliyyətlərin dəstəklənməsi baxımından mühüm rol oynayır. Bu dissertasiyada şəhərdaxili avtobus nəqliyyatının keyfiyyət göstəriciləri sistemi hərtərəfli təhlil edilmişdir. Tədqiqat sərnişin məmnuniyyəti, xidmət keyfiyyəti və əməliyyat səmərəliliyi kimi müxtəlif amilləri əhatə edən bir sıra keyfiyyət göstəricilərinin əhəmiyyətini ortaya çıxarmışdır. Nəticələri aşağıdakı kimi ümumiləşdirmək olar: Sərnişin məmnunluğu şəhərdaxili avtobus daşımalarının ən kritik keyfiyyət göstəricilərindən biridir. Araşdırmalar göstərib ki, sərnişin məmnunluğuna təsir edən əsas amillər avtobusların vaxtında gəlməsi, təmizliyi, rahatlığı və təhlükəsizliyidir. Bundan əlavə, sərnişinlərin sorğularından əldə edilən məlumatlar göstərir ki, mövcud məmnunluq səviyyəsi yaxşılaşdırılmalıdır. Xüsusən də avtobuslar vaxtında yola salınmalı, dayanacaqlardakı məlumat sistemləri daha effektiv olmalıdır. Ümumiyyətlə, avtobus daşımalarının davamlılığı və sərfəli olması üçün əməliyyat səmərəliliyi böyük əhəmiyyət kəsb edir. Bundan əlavə, donanmanın idarə edilməsində texnologiyadan istifadənin artırılması səmərəliliyin artırılması üçün

59 mühüm addım olacaqdır. İnfrastruktur və texnoloji təkmilləşdirmələr şəhərdaxili avtobus nəqliyyatının ümumi keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması üçün mühüm amillərdir. Tədqiqatın nəticələrinə əsasən, şəhərdaxili avtobus nəqliyyatının keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması üçün aşağıdakı tövsiyələr təqdim olunur ki, avtobusların tezliyi artırılmalı və pik saatlarda əlavə səfərlər təşkil edilməlidir. Müştəri xidməti və fövqəladə halların idarə edilməsində sürücü və işçi heyətinin təlim proqramları gücləndirilməlidir. Avtobus parkının yenilənməsi daha az yanacaq sərf edən, ətraf mühitə daha az ziyan vuran nəqliyyat vasitələri ilə aparılması da çox önəmlidir. Elektrikli və ya hibrid avtobusların istifadəsinə keçməklə ekoloji cəhətdən təmiz təcrübələr təşviq edilməli və ağıllı dayanacaqlar və real vaxt rejimində izləmə sistemləri geniş yayılmalı, bununla da sərnişinlərin gözləmə müddəti azalmalıdır. Nəticədə Azərbaycanda avtobus nəqliyyatı sektoru mövcud problemləri həll etməklə və təklif olunan inkişaf strategiyalarını həyata keçirməklə daha dayanıqlı və səmərəli daşıma həllinə çevrilə bilər. Bu tədqiqat gələcək tədqiqat və siyasət üçün mühüm zəmin yaradır.