QARABAĞ IQTISADI ZONASINDA BƏRPA OLUNAN ENERJI QURĞULARININ DINAMIK PARAMETRLƏRININ TƏDQIQI

Abstract

Tarixən öz neft və qaz sənayesi ilə tanınan Azərbaycan bu yaxınlarda davamlı gələcəyi təşviq etmək üçün yeni yaşıl strategiyalar işləyib hazırlayıb. Ölkənin yaşıl enerji sektoru əvvəlcə su elektrik stansiyaları əsasında yaradılmışdı, lakin sonradan bir sıra bərpa olunan mənbələri əhatə etməklə genişləndi. Bu araşdırma Azərbaycanın mövcud enerji sistemini yaşıl perspektivdən qiymətləndirir və mühüm nəticələr təqdim edir. Təhlil göstərir ki, enerjinin 80%- dən çoxu hələ də sudan əldə edilsə də, Azərbaycan alternativ enerji mənbələrinə doğru sürətlə irəliləyir. Qlobal iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə Azərbaycan öz üzərinə mühüm öhdəliklər götürüb və innovativ strategiyalardan istifadə etməklə davamlı gələcək üçün yol xəritəsi yaradıb. Tədqiqatın nəticələri göstərir ki, yaşıl enerji istehsalı potensialı Azərbaycanın gələcəkdə iqtisadi və ekoloji səmərəliliyinə nail olmaqda həlledici rol oynayacaqdır. Azərbaycan Respublikasında alternativ enerjinin inkişafının təsir göstərə biləcəyi bir neçə əsas istiqaməti qeyd edək: 1. Bərpa olunan enerji mənbələrinin inkişafı vasitəsilə yeni şirkətlər, iş yerləri və mərkəzləşdirilmiş enerji təchizatından uzaqda yerləşən yaşayış məntəqələrinin inkişafı üçün imkanlar yaradıla bilər ki, bu, kənd əhalisinin durmadan axın etdiyi cari urbanizasiya kontekstində xüsusilə doğrudur. Şəhər. 2. Azərbaycannın enerji balansında bərpa olunan enerji mənbələrinin payının artırılması günəş batareyalarının, külək elektrik stansiyaları üçün avadanlıqların və digər qabaqcıl avadanlıqların istehsalının lokallaşdırılmasını təmin edəcək ki, bu da Azərbaycan sənaye istehsalının səviyyəsini keyfiyyətcə artıracaq. 3. İqtisadiyyatın sənaye sektorunda istehsal obyektlərində ekoloji və texnoloji təhlükəsizliyin artırılması üçün şəraitin yaradılması. Azərbaycan Respublikasında alternativ enerjinin stimullaşdırılması üçün mövcud maliyyə alətlərinin tədqiqi zamanı həll edilməli olan problemlər müəyyən

170 edilmişdir ki, bu da bütün alternativ enerji sənayesi üçün başlanğıc nöqtəsi ola bilər, bunlardan başlıcaları: 1. Yetərsiz maliyyələşdirmə. Alternativ enerji layihələrinin həyata keçirilməsi üçün müəssisələrdən lazımi investisiyaların olmaması; 2. Effektiv maliyyə alətlərindən istifadə etməklə dövlət, sahə nazirliyi (Energetika Nazirliyi) və regional idarələr səviyyəsində alternativ enerjiyə aktiv dəstəyin olmaması; 3. Bərpaolunan enerji obyektlərinin tikintisi üçün zəruri avadanlıqların idxalına, Azərbaycan Respublikasında onların istehsalının olmamasına qadağalar tətbiq edir; 4. Neft, qaz və kömür hasilatı (ənənəvi enerji) ilə bağlı iri korporasiyaların alternativ enerjinin inkişafına qarşı çıxması (rəqabət); 5. Alternativ enerjinin inkişafına investisiyalarla müqayisədə ənənəvi enerji mənbələri (karbohidrogenlər) sahələrinə investisiyaların artması tendensiyası davam edir. Tədqiqata əsasən, Azərbaycan Respublikasında alternativ enerjinin inkişafını stimullaşdırmaq üçün istifadə edilə bilən bir sıra tədbirləri vurğulayacağıq:

bərpa olunan enerji mənbələri sahəsində layihələrin həyata keçirilməsi üçün qrant dəstəyi və xərclərin subsidiyalaşdırılması üçün maliyyə alətlərinin təkmilləşdirilməsi;  Alternativ enerji ilə bağlı güzəştli kredit layihələri sisteminin işlənib hazırlanması; Vergi güzəştlərinin təkmilləşdirilməsi: istehsalata alternativ enerji mənbələrini tətbiq edən müəssisələr üçün vergi güzəştləri; Alternativ enerjidən istifadə etməklə ətraf mühitə CO 2 emissiyalarını azaldan müəssisələr üçün həvəsləndirmə sisteminin işlənib hazırlanması;  regional səviyyədə alternativ enerji sahəsində layihələr həyata keçirən müəssisələrə dəstək üçün maliyyə mexanizminin işlənib hazırlanması;

171 Əksər potensial investorları ruhdan salan ən böyük yük olan ilkin kapital xərclərini azaldacaq maliyyə mexanizminin işlənib hazırlanması.